TTFB چیست و چرا در سرعت سایت اهمیت دارد؟

معیار TTFB مدت‌زمانی است که مرورگر برای برقراری ارتباط با سرور صرف می‌کند. این معیار به‌طور دقیق زمان بین ایجاد اتصال به سرور و دریافت اولین بایت از داده‌های صفحه وب را اندازه‌گیری می‌کند. درواقع، TTFB که مخفف Time to First Byte است، مشخص می‌کند که مرورگر چه مدت باید منتظر بماند تا اولین پاسخ را از سرور دریافت کند.

هرچقدر مقدار این عدد بیشتر باشد، زمان بیشتری طول می‌کشد تا صفحه برای کاربر نمایش داده شود. قطعا هیچ‌کس دوست ندارد برای باز شدن یک صفحه، مدت طولانی به یک صفحه خالی نگاه کند. بنابراین، کاهش این زمان اهمیت زیادی در بهبود تجربه کاربری و سئوی سایت دارد.

TTFB چگونه محاسبه می‌شود؟

TTFB از مجموع سه مرحله اصلی تشکیل می‌شود که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

1. مدت‌زمان ارسال درخواست HTTP
   محاسبه TTFB با ارسال یک درخواست HTTP آغاز می‌شود. این زمان شامل عواملی مانند مدت جستجوی DNS، سرعت اینترنت کاربر و فاصله فیزیکی کاربر تا سرور است. درحالی‌که شرکت‌ها کنترلی بر شرایط شبکه کاربران ندارند، اما این تأخیر همچنان بر مقدار TTFB سایت تأثیرگذار است.
2. مدت‌زمان پردازش درخواست توسط سرور
   پس از دریافت درخواست، سرور باید آن را پردازش کند. این مرحله شامل اجرای کدهای سایت، ارتباط با پایگاه داده و پردازش اطلاعات است. برای کاهش این تأخیر، شرکت‌ها از روش‌هایی مانند کش کردن صفحات، بهینه‌سازی کدهای سمت سرور و ارتقای سخت‌افزار استفاده می‌کنند.
3. مدت‌زمان ارسال اولین بایت از سرور به مرورگر
   در این مرحله، پاسخ پردازش‌شده از سمت سرور به مرورگر ارسال می‌شود. این زمان وابسته به سرعت سرور و کیفیت اتصال کاربر است. معمولاً انتقال درخواست و دریافت پاسخ از شبکه، حدود ۴۰ درصد از مقدار TTFB را تشکیل می‌دهد.

TTFB چقدر اهمیت دارد؟

TTFB معمولاً یکی از معیارهای مهمی است که موتورهای جستجویی مانند گوگل و یاهو برای رتبه‌بندی صفحات وب در نظر می‌گیرند. هر وب‌سایتی که بتواند سریع‌تر از رقبا به درخواست کاربران پاسخ دهد، تجربه کاربری بهتری ارائه می‌کند و احتمال کسب رتبه بالاتر در نتایج جستجو برای آن بیشتر خواهد بود.

بااین‌حال، بسیاری از متخصصان سئو معتقدند که TTFB به‌تنهایی یک معیار حیاتی برای سئو محسوب نمی‌شود. اگرچه زمان دریافت اولین بایت داده از سرور می‌تواند بر سرعت بارگذاری صفحه تأثیر بگذارد، اما فاکتورهای دیگری مانند بهینه‌سازی تصاویر، استفاده از شبکه توزیع محتوا (CDN)، فشرده‌سازی کدهای سایت و کیفیت هاست نیز نقش مهمی در بهبود عملکرد کلی سایت دارند.

درواقع، بهینه‌سازی TTFB زمانی ارزشمند خواهد بود که همراه با بهبود سایر معیارهای سرعت و تجربه کاربری باشد. بنابراین، کاهش این مقدار به‌تنهایی تضمینی برای کسب رتبه بهتر در گوگل نیست، اما می‌تواند در کنار سایر فاکتورهای فنی، به بهبود عملکرد سایت کمک کند.

بازه زمانی نرمال برای Time To First Byte چقدر است؟

TTFB در محدوده ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌ثانیه (ms) طبیعی و مناسب در نظر گرفته می‌شود. اگر مقدار TTFB سایت شما به‌طور مداوم بالاتر از ۶۰۰ میلی‌ثانیه باشد، بهتر است آن را بررسی کرده و بهینه‌سازی‌های لازم را انجام دهید.

کاهش TTFB نه‌تنها به نفع کاربران است، بلکه برای ارائه‌دهندگان محتوا نیز مزایای زیادی دارد. کاربران تجربه بهتری خواهند داشت زیرا صفحات سریع‌تر بارگذاری می‌شوند و نیازی به انتظار طولانی برای دریافت پاسخ از سرور ندارند. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، زمان انتظار طولانی باعث نارضایتی کاربران شده و احتمال ترک سایت را افزایش می‌دهد.

از طرف دیگر، کسب‌وکارها نیز از بهینه‌سازی TTFB سود خواهند برد، زیرا بهبود سرعت سایت باعث افزایش تعامل کاربران، کاهش نرخ پرش (Bounce Rate) و افزایش مدت‌زمان حضور کاربران در سایت می‌شود. درواقع، کندی زمان بارگیری یکی از اصلی‌ترین دلایل خروج کاربران از سایت است و می‌تواند تأثیر منفی بر نرخ تبدیل و رتبه‌بندی در نتایج جستجو داشته باشد.

۴ روش برای اندازه‌گیری TTFB

برای بررسی و تحلیل TTFB (زمان دریافت اولین بایت از سرور)، روش‌های مختلفی وجود دارد. در اینجا به ۴ روش کاربردی اشاره می‌کنیم که می‌توانند به شما در اندازه‌گیری این معیار کمک کنند.

۱. اندازه‌گیری TTFB با DevTools گوگل کروم

یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای سنجش TTFB استفاده از DevTools در مرورگر گوگل کروم است. این ابزار به شما اجازه می‌دهد تا سرعت پاسخ‌دهی سرور را بررسی کنید.

مراحل انجام کار:

1. مرورگر گوگل کروم را باز کنید و به سایت موردنظر بروید.
2. از منوی کروم، مسیر More Tools > Developer Tools را انتخاب کنید.
3. برای باز کردن سریع‌تر، می‌توانید از کلیدهای میانبر استفاده کنید:
   • در ویندوز: Ctrl + Shift + I
   • در مک: Cmd + Option + I
4. روی یکی از المان‌های صفحه راست کلیک کنید و گزینه Inspect را انتخاب کنید.
5. وارد تب Network شوید، صفحه را رفرش کنید و روی دامنه سایت کلیک کنید.
6. در تب Timing مقدار TTFB نمایش داده می‌شود.

✔ نکته: هنگام اندازه‌گیری TTFB با این روش، توجه داشته باشید که سرعت اینترنت و تاخیر شبکه می‌توانند بر مقدار نمایش داده‌شده تأثیر بگذارند.

۲. اندازه‌گیری TTFB با وب‌سایت WebPageTest

WebPageTest یکی از ابزارهای رایگان و قدرتمند برای بررسی TTFB است. این ابزار تست را از موقعیت‌های جغرافیایی مختلف انجام می‌دهد و نتایج دقیقی ارائه می‌دهد.

مراحل استفاده از WebPageTest:

1. به سایت WebPageTest بروید.
2. آدرس وب‌سایت خود را وارد کنید.
3. روی Start Test کلیک کنید و منتظر بمانید تا آنالیز انجام شود.
4. پس از اتمام تست، مقدار TTFB را در بخش Waterfall View مشاهده کنید.

✔ نکته: این ابزار بر اساس زمان موردنیاز برای DNS، اتصال به سرور و انجام مذاکرات SSL مقدار TTFB را تحلیل کرده و امتیازدهی می‌کند.

۳. بررسی TTFB با استفاده از GTmetrix

GTmetrix یکی از محبوب‌ترین ابزارها برای تحلیل عملکرد سایت است که مقدار TTFB را نیز نمایش می‌دهد. این ابزار به شما امکان می‌دهد تست را از موقعیت‌های مکانی مختلف انجام دهید و تأثیر TTFB را بر تجربه کاربری بررسی کنید.

مراحل استفاده از GTmetrix:

1. به سایت GTmetrix بروید.
2. آدرس سایت خود را وارد کنید و روی Analyze کلیک کنید.
3. پس از اتمام تست، مقدار TTFB را در بخش Timings مشاهده کنید.

✔ نکته: با انتخاب سرور تست در نزدیکی کاربران هدف خود، می‌توانید مقدار دقیق‌تری برای TTFB به دست آورید.

۴. اندازه‌گیری TTFB با ابزار Performance.Sucuri

یکی دیگر از روش‌های بررسی TTFB، استفاده از ابزار Performance.Sucuri است. این ابزار، علاوه بر نمایش مقدار TTFB، وضعیت عملکرد سرور و امنیت سایت را نیز تحلیل می‌کند.

روش استفاده از این ابزار:

1. به سایت Performance.Sucuri بروید.
2. آدرس سایت خود را وارد کرده و روی Test Performance کلیک کنید.
3. نتایج نمایش داده می‌شوند و مقدار TTFB را در بخش Server Response Time مشاهده خواهید کرد.

✔ نکته: ابزار ByteCheck و حتی Google Analytics نیز امکان نمایش مقدار TTFB را دارند. در Google Analytics، می‌توانید از مسیر Behavior > Site Speed > Overview میانگین TTFB سایت خود را مشاهده کنید.

دلایل کندی TTFB و راهکارهای بهینه‌سازی آن

TTFB یا Time To First Byte، به مدت‌زمانی اشاره دارد که اولین بایت از داده‌های سرور به مرورگر کاربر ارسال می‌شود. مقدار بالای TTFB می‌تواند به کاهش سرعت سایت، تجربه کاربری ضعیف و حتی افت رتبه سئو منجر شود. در ادامه، دلایل کندی TTFB و روش‌های بهینه‌سازی آن را بررسی می‌کنیم.

🔴 دلایل کندی TTFB

۱. تولید محتوای پویا

صفحات داینامیک به محاسبات سرور وابسته‌اند. در صورتی که سرور برای پردازش این درخواست‌ها زمان زیادی صرف کند، مقدار TTFB افزایش می‌یابد. این مشکل معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهد:
✅ استفاده از کوئری‌های کند یا ناکارآمد در پایگاه داده
✅ بارگذاری فایل‌های حجیم و غیر بهینه
✅ اجرای پردازش‌های اضافی در PHP برای تولید محتوا

۲. هاست ضعیف یا تنظیمات غیربهینه سرور

اگر TTFB شما بیش از ۲۰۰ میلی‌ثانیه است، ممکن است مشکل از هاست یا سرور میزبان باشد. برخی از مشکلات رایج در سرورها عبارتند از:
✅ استفاده از سرورهای شلوغ و پرازدحام
✅ کانفیگ نامناسب وب‌سرور
✅ عدم استفاده از منابع پردازشی کافی (CPU و RAM ضعیف)

۳. استفاده نکردن از کش مناسب

اگر کش در سایت فعال نباشد، هر بار که کاربر به سایت شما مراجعه می‌کند، سرور باید تمام داده‌های داینامیک را از صفر پردازش کند. این موضوع باعث افزایش زمان پردازش سرور و در نتیجه کندی TTFB می‌شود.

۴. موقعیت جغرافیایی سرور و کاربران

هر چه سرور از کاربر دورتر باشد، مدت‌زمان لازم برای ارسال داده‌ها بیشتر خواهد شد.

۵. DNS Provider ضعیف

یک DNS کند، می‌تواند فرآیند تبدیل دامنه به IP را طولانی‌تر کند و مقدار TTFB را افزایش دهد.

۶. عدم بهینه‌سازی کدها و منابع سایت

✅ استفاده از اسکریپت‌های غیرضروری
✅ عدم فشرده‌سازی داده‌ها
✅ استفاده از پایگاه داده بدون بهینه‌سازی

🟢 روش‌های کاهش TTFB

۱. استفاده از هاست پرسرعت و کانفیگ بهینه

اگر سرور بیش از ۲۰۰ میلی‌ثانیه طول می‌کشد تا اولین پاسخ را ارسال کند، پیشنهاد می‌شود:
✅ به هاست پرسرعت و اختصاصی مهاجرت کنید.
✅ از شرکت هاستینگ بخواهید تنظیمات سرور را بهینه کند.
✅ در صورت امکان از هاست‌های مبتنی بر LiteSpeed یا Nginx استفاده کنید.

۲. استفاده از CDN مناسب

✅ یک CDN (Content Delivery Network) مانند Cloudflare یا BunnyCDN را فعال کنید.
✅ CDN باعث می‌شود محتوای شما در سرورهای مختلف جهان کش شده و سریع‌تر در دسترس کاربران قرار بگیرد.

۳. استفاده از کش در سایت

✅ فعال‌سازی کش مرورگر و سرور باعث کاهش فشار روی سرور و بهبود TTFB می‌شود.
✅ برای وردپرس، افزونه‌هایی مانند WP Rocket یا W3 Total Cache پیشنهاد می‌شود.

۴. استفاده از DNS Provider سریع و معتبر

✅ DNS سریع‌تر باعث بهبود زمان TTFB می‌شود.
✅ از سرویس‌های Cloudflare DNS، Google Public DNS (8.8.8.8) یا Quad9 (9.9.9.9) استفاده کنید.
✅ با SolveDNS یا DNSPerf می‌توانید سرعت DNS را بررسی کنید.

۵. بهینه‌سازی کدها و منابع سایت

✅ Minify کردن فایل‌های CSS و JavaScript
✅ فعال‌سازی Gzip یا Brotli Compression
✅ استفاده از HTTP/2 یا HTTP/3 برای بهبود سرعت ارتباطات سرور و مرورگر

۶. بهینه‌سازی پایگاه داده

✅ کوئری‌های پایگاه داده را بهینه کنید تا پردازش اطلاعات سریع‌تر انجام شود.
✅ ایندکس‌های مناسب در پایگاه داده ایجاد کنید.
✅ از افزونه‌هایی مانند WP-Optimize برای کاهش حجم پایگاه داده استفاده کنید.

۷. بررسی و به‌روزرسانی سرور

✅ همیشه PHP، MySQL، و نرم‌افزارهای سمت سرور را به آخرین نسخه ارتقا دهید.
✅ بررسی لاگ‌های سرور برای یافتن مشکلات احتمالی که باعث کندی سایت شده‌اند.